Akım gerilim trafoları, yüksek gerilim ve akım değerlerini ölçülebilir ve güvenli seviyelere indiren özel transformatörlerdir. Elektrik sistemlerinde koruma, ölçüm ve kontrol amaçlı kullanılırlar.
1. Akım Trafosu (Current Transformer – CT)
Yüksek akımı (örneğin 1000 A), standart bir ölçüm cihazının okuyabileceği düşük seviyeye (1 A veya 5 A) dönüştürür.
Özellikleri:
-
Primer sargısı kalındır (ana iletkenden geçen akımı taşır).
-
Sekonder sargısı incedir (standart 1 A veya 5 A çıkış verir).
-
Açık devre bırakılmaz (yüksek gerilim oluşup zarar verebilir).
Kullanım Alanları:
✔ Elektrik sayaçlarında tüketim ölçümü,
✔ Koruma röleleri (aşırı akım, kısa devre tespiti),
✔ Şalt sahaları ve trafo merkezlerinde enerji izleme,
✔ Endüstriyel tesislerde motor ve generatör akım kontrolü,
✔ Enerji kalitesi analiz sistemlerinde.
2. Gerilim Trafosu (Voltage Transformer – VT / Potential Transformer – PT)
Yüksek gerilimi (örneğin 36 kV), ölçülebilir düşük seviyeye (100 V veya 120 V) düşürür.
Özellikleri:
-
Primer sargısı yüksek gerilime bağlanır.
-
Sekonder çıkışı standarttır (genellikle 100 V veya 120 V).
-
Yüksek izolasyon gerektirir.
Kullanım Alanları:
✔ Elektrik sayaçlarında gerilim ölçümü,
✔ Şebeke izleme sistemlerinde (SCADA, enerji yönetimi),
✔ Koruma röleleri (aşırı gerilim, düşük gerilim koruması),
✔ Güç kalitesi analizörlerinde,
✔ Yüksek gerilim laboratuvarlarında test amaçlı.
Akım ve Gerilim Trafolarının Karşılaştırması
| Özellik |
Akım Trafosu (CT) |
Gerilim Trafosu (VT/PT) |
| Görevi |
Akımı düşürür (Örn: 1000 A → 5 A) |
Gerilimi düşürür (Örn: 36 kV → 100 V) |
| Sekonder Çıkışı |
1 A veya 5 A |
100 V veya 120 V |
| Bağlantı Şekli |
Seri bağlanır (hat üzerinden akım alır) |
Paralel bağlanır (faz-toprak arası) |
| Açık Devre Riski |
Tehlikeli (yüksek gerilim oluşur) |
Daha az riskli |
| Kullanım Yeri |
Akım ölçümü, koruma röleleri |
Gerilim ölçümü, enerji izleme |
Önemli Uyarılar:
-
Akım trafosu sekonder uçları asla açık bırakılmamalıdır (yüksek gerilim nedeniyle sargılar yanabilir).
-
Gerilim trafosu sekonder uçları kısa devre edilmemelidir (aşırı akım zarar verebilir).
-
Her iki trafo da doğru sınıf ve doğruluk derecesinde seçilmelidir (örneğin, koruma için 5P, ölçüm için 0.5 sınıfı).
Özetle:
-
Akım trafoları, akım ölçümü ve koruma sistemlerinde kullanılır.
-
Gerilim trafoları, gerilim izleme ve enerji yönetimi için gereklidir.
-
Her ikisi de enerji dağıtım şebekeleri, endüstriyel tesisler ve elektrik panolarında yaygın olarak bulunur.
