Alüminyum ve Çelik İletkenler, elektrik dağıtım hatlarında iletkenlik ve mekanik dayanım sağlamak için kullanılan iki temel malzemedir. Genellikle havai hat iletkenleri olarak karşımıza çıkarlar ve farklı özellikleri nedeniyle belirli uygulamalarda tercih edilirler.
1. Alüminyum İletkenler
Alüminyum, elektrik iletkenliği yüksek (bakıra göre daha düşük, ancak hafif ve ekonomik) bir metaldir.
Özellikleri:
- Hafiftir (bakırdan ~%70 daha hafif).
- İyi iletkenlik (bakırın ~%61’i kadar).
- Korozyona dayanıklı (oksit tabakası korur).
- Ekonomik (bakıra göre daha ucuz).
Kullanım Alanları:
✔ Havai enerji nakil hatları (AAC, AAAC, ACSR gibi iletken tipleri).
✔ Trafo bağlantıları ve şalt sahaları.
✔ Alçak ve orta gerilim dağıtım hatları.
✔ Yer altı kablolarında (yalıtımlı alüminyum iletkenler).
Alüminyum İletken Çeşitleri:
- AAC (All Aluminium Conductor): Tamamen alüminyumdan yapılır, orta gerilim hatlarında kullanılır.
- AAAC (All Aluminium Alloy Conductor): Alaşımlı alüminyum, daha dayanıklıdır, yüksek gerilim hatlarında kullanılır.
- ACSR (Aluminium Conductor Steel Reinforced): Çelik özlü alüminyum iletken, yüksek mekanik dayanım gerektiren uzun hatlarda kullanılır.
2. Çelik İletkenler
Çelik, yüksek mekanik dayanıma sahip olmasına rağmen elektriksel iletkenliği düşüktür. Bu nedenle genellikle alüminyum ile birlikte kullanılır.
Özellikleri:
- Yüksek çekme dayanımı (uzun mesafe hatlarında sarkmayı önler).
- Düşük iletkenlik (saf çelik nadiren tek başına kullanılır).
- Paslanmaya karşı galvaniz kaplama kullanılır.
Kullanım Alanları:
✔ Uzun mesafe yüksek gerilim hatları (ACSR iletkenlerde çelik öz).
✔ Köprü geçişleri ve rüzgar yüklerinin fazla olduğu bölgeler.
✔ Faz iletkeni olarak değil, topraklama iletkeni veya nötr hattı olarak kullanılır.
Çelik İletken Çeşitleri:
- ACSR (Aluminium Conductor Steel Reinforced): Alüminyum iletkenli, çelik özlü karma iletken.
- SC/GZ (Steel Core Galvanized): Galvanizli çelik iletken, genellikle nötr hattında kullanılır.
- OPGW (Optical Ground Wire): Fiber optik kablolu çelik iletken, hem enerji hem iletişim taşır.
Alüminyum vs. Çelik Karşılaştırması
| Özellik |
Alüminyum İletken |
Çelik Destekli İletken (ACSR) |
Saf Çelik İletken |
| İletkenlik |
Yüksek |
Orta (alüminyum kısmı iletir) |
Düşük |
| Mekanik Dayanım |
Orta |
Yüksek (çelik öz sayesinde) |
Çok Yüksek |
| Kullanım Yeri |
Orta gerilim, kısa hatlar |
Uzun yüksek gerilim hatları |
Nötr/Toprak hattı |
| Maliyet |
Ekonomik |
Orta |
Düşük |
Özetle:
- Alüminyum iletkenler, elektrik iletiminde yaygın olarak kullanılır (hafif ve ekonomik olduğu için).
- Çelik iletkenler, genellikle mekanik dayanım gerektiren durumlarda (ACSR gibi karma iletkenlerde) veya nötr/toprak hattı olarak kullanılır.
- ACSR (Alüminyum + Çelik), en yaygın kullanılan iletken tipidir (hem iletkenlik hem dayanım sağlar).
